Veranderen? Leer te verlangen naar de zee

/in /door

De top down aanpak werkt niet

De top beslist, de staf bedenkt, het middenkader stuurt en controleert en de werkvloer voert uit. Zo’n top-down vastgestelde oplossing werkt niet. Op deze stelling gaat Frank van Elsdingen – in zijn boek ‘Verlangen naar zee’ – uitgebreid in. Ondubbelzinnig maakt hij zijn standpunt duidelijk. Hij beschrijft met de kracht van een rasechte Amsterdammer dat we moeten leren ‘verlangen naar de zee’. Hij behandelt ‘continue verandering’, waarbij betrokkenheid en communicatie de hoofdrol spelen.

Communicatie als vertrekpunt bij verandering

Vaak wordt communicatie als een onderdeel van een verandertraject gezien. Bij Van Elsdingen is communicatie echter het vertrekpunt. Communicatie is voor de auteur meer dan de juiste communicatie-instrumenten goed getimed inzetten. Hij kiest voor een periode van eenzijdige communicatie, maar dan bottom-up. Hij begint de verandering met een dialoog tussen de top en werknemers en werkt toe naar een gezamenlijk geformuleerde probleemstelling en gedeelde wens tot veranderen.
Zijn aanpak sluit aan bij de ontwikkelbenadering. Een aanpak gericht op beleving, op samenwerken en processen van leren. Bij deze benadering past het principe van procesbegeleiding, kijken en luisteren naar wat er leeft zodat van daaruit anders (beter) wordt gewerkt. Uitgangspunt is om met ruimte, aandacht en aanmoediging te helpen te komen tot nieuw vertrouwen en nieuwe samenwerking.

Antoine de Saint-Exupery: leer mensen te verlangen naar de zee

De titel van het boek ‘Verlangen naar zee’ refereert aan een gedicht van Antoine de Saint-Exupery. Het gedicht verhaalt over ‘leren te verlangen’ zodat het aangewakkerde verlangen ervoor zorgt dat het doel – in dit geval het bouwen van een schip – wordt bereikt. Dus geen tekeningen, geen plannen, geen taken maar mensen leren verlangen naar de eindeloze zee. De titel zette me overigens op het verkeerde been, want poëtisch is dit boek zeker niet. Het is een praktisch boek – geïllustreerd met praktijkvoorbeelden – wat je stap voor stap meeneemt door het organiseren van verandering. Met kennis van zaken wijst Van Elsdingen op mogelijkheden en valkuilen bij verandering, puttend uit bestaande managementtheorieën. In bijna elk hoofdstuk is een ‘checklist’ of een boektip te vinden wat het boek zeer bruikbaar maakt. Kortom; ‘Verlangen naar zee’ is informatief, lees vlot en is een goed begin als je in je organisatie met verandering te maken krijgt.

Hoogspanning

/in /door

Verandering brengt vaak onzekerheid en wordt daarmee een spanningsvolle gebeurtenis. Er liggen echter kansen in die spanning besloten die de motor kunnen worden van verandering en innovaties. Het is dus de kunst om de spanning – de energie die dit oplevert – in te zetten ten gunste van de verandering. In dit boek gaan 31 auteurs met een diverse achtergrond in op de veelzijdigheid van verandering, de druk die daarmee gepaard gaat en hoe daaruit voortvloeiende spanning te hanteren.

Spanning is een succesfactor

Organisatieprofessionals, managers, adviseurs en stafleden zien zich vaak geconfronteerd met tegenstrijdige belangen en de spanningen die daaruit voortkomen. Deze – soms – ogenschijnlijke tegenstellingen leiden tot innovaties en de motor van verandering zo betoogt van Muijen et al. Thematisch wordt er ingegaan op soorten spanningen: spanningen als organisaties gaan samenwerken, door organisatieveranderingen, spanningen in teams en spanningen tussen individuele mensen. Al deze verschillende spanningen – zo stellen de auteurs – zijn succesfactoren waarmee tot innovatie en verandering te komen is. De denkwijze wordt ondersteund met casus en modellen. Aan de hand van serieuze vraagstukken – grootschalige infrastructurele projecten, de zorg, modellen voor vernieuwing, blijvend leren en diversiteit – wordt duidelijk hoe spanningen kunnen worden omgezet en bij kunnen dragen aan een positief resultaat.

Vertrouwen en transparantie

Een voorbeeld: in het hoofdstuk ‘Achter de momenten van waarheid’ gaan Maaike Glimmerveen en Jeannette Krol in op wat zij het ‘moment van de waarheid’ noemen. Dit zijn de momenten waarop de klant – hier cliënten en patiënten – vertrouwen moet houden of krijgen in de professional, in de organisatie. Maar achter zo’n moment ligt een wereld met spanning. De spanning van voor en achter de schermen. Een wereld die de klant niet ziet en/of niet mag zien maar wat wel tot uitdrukking komt in het contact met de professional van de organisatie. De auteurs gaan in op de complexiteit van het speelveld waar diverse spelersgroepen actief zijn. Ieder met een eigen rol en perceptie. Om deze spanning productief te maken moeten spelersgroepen elkaars perceptie leren zien en benutten. Daarvoor is in ieder geval vertrouwen en transparantie nodig.

Gedeelde verwachtingen

Vertrouwen, transparantie maar ook een gezamenlijk beeld en gedeelde verwachtingen is voor verandering noodzakelijk. Vertrouwen betekent dat je jezelf committeert aan een uitwisseling zonder te weten of de andere partij dit ook zal doen. En dat is precies waar de moeilijkheid vaak zit. Politieke- en machtsverhoudingen maken dit niet altijd eenvoudig. Des te meer reden om hier wel aandacht aan te besteden. Want door samen te werken en optimistisch te zijn, niet met ‘opgestoken vingertje’ te reageren, bereid te zijn om er samen uit te komen én elkaar succes te gunnen levert spanning dus iets op. Spanning als vliegwiel.

Het onderwerp en de veelzijdige belichting ervan maakt het een interessant boek. Dat alle inzichten worden ondersteund door een theoretisch- en onderzoekskader maakt het ook een gedegen boek. Niet voor op je nachtkastje maar wel voor op je bureau!

Vijf principes voor gezond leiderschap

/in /door

Aan de hand van vijf principes voor gezond leiderschap verbindt Sprangers hoofd – de harde rationele zakelijke kant – en hart –  het zachte emotionele, zielsverwante stuk – van leiderschap. Deze integratie van hoofd en hart leidt tot zichtbaar leiderschap, groei in samenhang met anderen en tot beweging. Dit heeft als resultaat een gezonde, plezierige en duurzame balans tussen hoofd en hart.

Gezond: een aardige kapstok

Met deze schijf van vijf refereert de auteur natuurlijk aan gezond eten. Hiermee is een aardige kapstok gevonden om aan de hand van deze vijf principes in te gaan op het snijvlak tussen het zakelijke en persoonlijke, de grens waar zakelijk en persoonlijk elkaar ontmoeten. Inspiratie, passie, ‘eigen wijsheid’, samenwerking, waarden, erkenning en waardering zijn de onderwerpen. De auteur beschrijft geen nieuwe inzichten maar kiest voor een eigen manier van groeperen en voegt daaraan zijn groeiproces en ervaringen toe.

Eigenheid en passie

De kracht van dit boek zit niet in de (her)groepering als wel in de combinatie van coachervaring van de auteur en het gebruik van inzichten van mensen die hun sporen hebben verdiend bij het duiden van gedrag in – en buiten organisaties zoals Senge, Covey en Scharmer. Steeds opnieuw koppelt hij bestaande inzichten aan het persoonlijke en beschrijft hij het effect van het volgen van je ‘eigenheid’, je talent, je passie op jezelf en anderen. De auteur vertelt – ondersteund met voorbeelden uit de praktijk – hoe elk principe bijdraagt aan het combineren van je intellectuele en emotionele intelligentie tot een effectieve mix.

Nietsche: accepteer je tekortkomingen

De Duitse filosoof Nietszche vond het belangrijk te kunnen leven met je tekortkomingen, en te accepteren dat je je identiteit doorlopend wijzigt. Dat is een goed begin voor iedereen. Maar om een leider te zijn is een diep begrip van jezelf nodig. En de wil daar voortdurend aandacht aan te geven. Vanzelfsprekend is het van belang weet te hebben van je sterktes en zwaktes, en weet hebben van je waarden maar Sprangers maakt duidelijk dat leiderschap vooral ook te maken heeft met durf. Durf om in beweging te komen en persoonlijke groei te ontplooien.